معرفی کتاب « فلسفه‌ی دین اسلامی »

دکتر لالیوالا درکتاب « فلسفه‌ی دین   اسلامی » تلاش می‌کند تا علاوه بر معرفی ظرفیت‌های علمی‌ای که اسلام می‌تواند در جامعه ایجاد نماید، برخی بدفهمی‌ها یا  شاید کج‌فهمی‌ها را نسبت به اسلام تصحیح کند . او نماد یک روشنفکر مذهبی در قرن بیست و یکم است.

« فلسفه‌ی دین   اسلامی »

ترکیب علم ، دین ، فلسفه[۱]

دکتر جعفر حسین  آی. لالیوالا[۲]

علی الماسی زند

دکتر لالیوالا از اساتید راهنمای دپارتمان تحصیلات تکمیلی مدرسه علوم اجتماعی دانشگاه گجرات ، استاد اقتصاد اسلامی دپارتمان شریعت در دانشگاه یرموک و استاد اقتصاد مدرن دانشگاه البیات اردن بود. از ایشان کتاب های زیادی در موضوعات اقتصاد، فلسفه و دین به چاپ رسیده است. همچنین مقاله‌های بسیاری از ایشان در مورد فلسفه، روانشناسی ، اقتصاد، سیاست و آموزش در نشریات معروف و معتبر منتشر شده است. پدر دکتر لالیوالا از نزدیکان ماهاتما گاندی بود . دکتر لالیوالا از طرفداران سرسخت مفاهیمی چون  هارمونی اجتماعی[۳]، فرهنگ مرکب ، برادری انسان‌ها ، آزادی ، عدالت اجتماعی ، صلح و جهان عاری از خشونت است.

دکتر لالیوالا درکتاب « فلسفه‌ی دین  اسلامی[۴] » تلاش می‌کند تا علاوه بر معرفی ظرفیت‌های علمی‌ای که اسلام می‌تواند در جامعه ایجاد نماید، برخی بدفهمی‌ها یا  شاید کج‌فهمی‌ها را نسبت به اسلام تصحیح کند . او نماد یک روشنفکر مذهبی در قرن بیست و یکم است. تلاش او برای نمایش یک چهره مدرن از اسلام و ارائه نظریات آن در علوم اقتصادی و اجتماعی  به‌عنوان نظراتی که هنوز دارای ظرفیت نجات جوامع بشری هستند، قابل‌تحسین است. دکتر اس. ای. علی[۵] مدیر اسبق موسسه مطالعات اسلامی هند درباره این کتاب چنین می‌گوید: « پروفسور لالیوالا سه مرکب را هم‌زمان به‌پیش می‌برد: اقتصاد، علوم اسلامی و فلسفه. اولی حرفه‌ی او ، دومی دین او ، و سومی نیز دغدغه‌ی اوست. »

لالیوالا معتقد است تفاوت‌های جهان مدرن امروز با دنیای قدیم فقط در ظهور و بروز مادی و تکنولوژیک خلاصه نمی‌شود. تغییراتی بنیادین در سیاست ، اقتصاد و زیرساخت‌های اجتماعی تحت شعاع ارزش‌هایی چون آزادی، برابری و اومانیسم رخ‌داده است. و این در حالی ست که اسلام از دیرباز به این ارزش‌ها به‌طور گسترده پرداخته است. وی معتقد است موضوعاتی که تحت عنوان علوم تجربی ، فلسفه راسیونالیستی ، رفاه اجتماعی و رویکرد واقع‌گرایانه به زندگی، که توسط برخی از اندیشمندان برجسته غربی تعریف و تشریح شده، جزء اصلی‌ترین موضوعاتی بوده که پیش‌تر مسلمانان تخت تعالیم قرآن به آن پرداخته‌اند.

در مقدمه کتاب ابتدا چند اشکال بنیادین را که عموماً به دین ورزی و قبول شریعت وارد می‌شود مطرح می‌کند تا در ادامه پاسخی برای آن‌ها ارائه دهد.

او می‌گوید : وقتی به سؤال اساسی ارتباط عقل و وحی می‌رسیم، مدارس دینی و حوزه‌های علمیه در نقطه مقابل دانشگاه‌ها به سراغ روش‌های غیرعلمی برای پاسخ‌گویی می‌روند. علی‌الخصوص وقتی مسئله به ماهیت سکولار حکومت مدرن و پافشاری بر دموکراسی و حقوق اساسی و فردیِ برابر، و تداخل یا ارتباط ضمنی بین اخلاق، روانشناسی، دین و فلسفه مربوط می‌شود، کمتر متفکر مسلمانی را در دو قرن اخیر می‌یابیم که خود را درگیر یک چنین سؤالات اساسی‌ای تحت شعاع تفکرات علمی، مدرن و دموکراتیک ، در چهارچوبی که قرآن ارائه داده ، کرده باشد. چهارچوبی که باید دوباره برای انسان مدرن و جامعه‌اش قابل‌اجرا شود.

مؤلف این کتاب مدعی است ، مشکلات مذکور را با رویکردی عینی و واقعی تحت شعاع تعالیم قرآن و حدیث، و توسعه سریع و وسیع دانش درزمینه علوم طبیعی، علوم اجتماعی، علم روانشناسی ، روانکاوی و فلسفه، و همچنین پرهیز از هرگونه گرایشات ذهنی ، موردبررسی قرار داده است. لالیوالا همچنین در این کتاب به تشریح _ به قول خودش –  صحیح از ماهیت تصوّف و رفع سوءتفاهم در مورد نقش آن در اسلام و توضیح در مورد نقش بالقوه‌ای که می‌تواند در جهان علمی امروز ایفا کند ، پرداخته است.

از نکات جالب این کتاب تأثیرپذیری مؤلف از دو کتاب خاص و ابراز علاقه‌ی او به آن ها است. به‌طوری‌که بخش‌هایی از محتوای آن‌ها را در کتاب خود آورده و به‌نقد هرکدام از آن‌ها فصلی را اختصاص داده. خود لالیوالا اذعان می‌کند که انتشار کتاب حاضر را صرفاً به خاطر بهره‌گیری از محتوای این دو کتاب  هفت سال به تعویق انداخت ! یعنی ۹ فصل ابتدائی آن در سال ۱۹۹۷نوشته‌شده و فصول ۱۰ و ۱۱ در سال ۲۰۰۴ !

اولی:  « اسلام و سه تئوری جهانی : تفکر دینی معمر قذافی »  اثر پروفسور محمود ایوب

دومی: « اسلام، گفتگو و جامعه مدنی[۶] » ، مجموعه درس گفتارهای سید محمد خاتمی رئیس‌جمهور اسبق جمهوری اسلامی ایران.

در پایان برای آشنایی بیشتر با کتاب « فلسفه‌ی دین  اسلامی » فهرست آن ارائه ‌شده است.

فهرست

فصل ۱ .  تعریف و مفهوم فلسفه‌ی دین  اسلامی

فصل ۲ .  علم ، دین و فلسفه در اسلام

فصل ۳ .  انواع متفاوتی از وحی و الهام که در قرآن ذکر شده است

فصل ۴ . سه مرحله از فلسفه اسلامی

فصل ۵ .  فلاسفه اهل تصوّف اسلامی

فصل ۶ .  مراحل پیشرفت معنوی و روحانی در اسلام

فصل ۷ . علم روانکاوی ، تصوّف و اسلام

فصل ۸ .  تفاوت میان دین و شریعت

فصل ۹.  برخی مفاهیم ، اصطلاحات تخصصی و نظریات دارای اهمیت در اسلام

فصل ۱۰ . قرائت معمر قذافی از اسلام

فصل ۱۱ . قرائت سید محمد خاتمی از اسلام

فصل ۱۲ . نتیجه

#لالیوالا#فلسفه-دین#اسلام#خاتمی#قذافی

#Laliwala#religion-and-philosophy

[۱] synthesis of science, religion and philosophy

[۲] Jaferhusein I. Laliwala

[۳] communal harmony

[۴] Islamic Philosophy of Religion

[۵] S.A.Ali , former director Indian Institute of Islamic Studies New Delhi

[۶] انتشاریافته توسط انتشارات دانشگاه جواهر لعل نهرو. مقدمه ای برای این کتاب توسط آقای گوجارال نخست وزیر وقت هند نوشته شده.