تحقیقات بنیادین درباره ابعاد تعارض دین و علوم جدید (ساینس بطور کلی و حوزه های فیزیک و زیست شناسی و علوم شناختی بطور خاص) و ارائه نظریاتی درباب جایگزینی متافیزیک علمی با هستی شناسی دینی
جواب به سوالات برآمده از الحاد علمی
گفتمان سازی در جهت اتقاء دانش نخبگانی درباره متافیزیک علوم و تاثیرات پنهان الحاد علمی بر عقاید نخبگان

کارگروه علوم انسانی و توسعه اندیشکده مهاجر، دل‌مشغول توسعه در دنیای امروز است. توسعه به‌منزله غایت القصوای و هدف بی‌چون‌وچرای جوامع در دنیای امروز شناخته می‌شود و همه آرزوهای انسان مدرن همبسته با آن تلقی می‌شود. رفاه، آزادی، عقلانیت، صلح، عدالت و شکوفایی فردی و اجتماعی ازجمله آرمان‌های مهمی است که بشر امروز آن را طلب می‌کند و نظریه‌پردازان توسعه تلاش دارند همبستگی آن را با توسعه نشان دهند.
اما علی‌رغم وجود این جذابیت ظاهری و حمایت‌های عظیم نظام علمی و دانشی از توسعه، مطالعات انتقادی و رهایی‌بخش، مانعیت توسعه را برای بسیاری از این آرمان‌ها نشان داده‌اند و به‌عنوان‌مثال از شکاف طبقاتی، فروبستگی(در برابر شکوفایی) و خفقان و عدم آزادی به‌عنوان نتایج پیگیری گفتمان توسعه و نوسازی سخن گفته‌اند.
درواقع به نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل این تفاوت فاحش نظری در زمینه توسعه به تلقی‌های گوناگون از این مقوله برمی‌گردد. مثلاً آیا توسعه‌یافتگی، وضعی مشخص و از پیش شناخته‌شده است؟ آیا توسعه روندی ضروری و غیر تاریخی است که همه جوامع خواه‌ناخواه در مسیر پیمودن در آن راه باید قرار بگیرند و یا آنکه این مقوله را باید مفهومی امکانی، باز و زمینه مند تعریف کرد؟ و سؤال مهم‌تر آنکه با چه ابزار دانشی‌ای می‌توان این امر مهم را شناخت و هر یک از این تلقی‌ها همبسته چه نوع دانشی است؟
در اینجا می‌توان دو گونه تلقی از پیشرفت را از هم تمییز داد:
۱- پیشرفت به‌منزله تحقق مدینه فاضله
فیلسوفان کلاسیک، اغلب وضع مطلوب برای جوامع را چیزی از قبیل تحقق مدینه فاضله می‌دانستند. تحقق مدینه فاضله متوقف بر فضیلتمندی افراد است. فضیلتمندی، وضعی اخلاقی و سیاسی است که بر مبنای تداوم عمل فردی و جمعیِ معطوف به خیر پدید می‌آید و آن نیز منوط به شکوفایی عقل عملی است. در حدود یک سده گذشته، فیلسوفان و نظریه‌پردازان اجتماعی زیادی به این الگو برگشته‌اند، هرچند توجه به انضمامیت و تاریخی بودن در این رویکردهای جدید، بسیار بیشتر محل توجه بوده است.
۲- پیشرفت به‌منزله توسعه (Development)
در این تلقی، توسعه‌یافتگی چیزی فراتر از آشکار شدن وضع ناآگاه و طبیعی انسان در مواجهه با امور جدید نیست. به‌بیان‌دیگر، توسعه صرفاً به پختگی رسیدن و بالغ شدن است. در اینجا روند اجتماعی، کم‌وبیش، ضروری، جبری و غیرارادی است. درواقع به این دلیل است که توسعه مقوله‌ای علمی(Scientific) تلقی شده و علوم اجتماعی آن را بازشناسی و تحلیل می‌کند. این همان دیدگاهی است که ماحصل آن در سیاست‌های توسعه‌ای جهان سوم، نوسازی (Modernization) نامیده می‌شود.
کارگروه علوم انسانی و توسعه، در میان این دو رویکرد، رویکرد اول را دنبال می‌کند. یعنی بر اهمیت عقلانیت، انضمامیت و حصولی بودن در پیشرفت تأکید دارد اما واقعیت توسعه در ایران و جهان، کاملاً برخاسته از رویکرد دوم بوده است و لذا مطالعات توسعه نیز در کارگروه، کاملاً موردتوجه است. درنتیجه آنچه در کارگروه موردتوجه قرار می‌گیرد عمدتاً شامل موارد زیر است:
– توسعه و تغییر مناسبات دولت و جامعه در ایران معاصر
– توسعه، پسامدرنیته و جهانی‌شدن
– مطالعات پسااستعماری توسعه در ایران
– نقد علوم اجتماعی مدرن و بازگشت به فلسفه سیاسی فضیلت گرا
– مطالعات دین و توسعه
کارگروه علوم انسانی و توسعه، علاوه بر فعالیت پژوهشی در موضوعات پیش‌گفته، نشست‌ها و حلقه‌هایی نیز در این چارچوب در دانشگاه و بیرون از آن برگزار کرده و می‌کند. برخی از پژوهش‌هایی که تاکنون در این کارگروه انجام شده در جدول زیر ارائه می‌شود.

فهرست پروژه‌ها
در هر سطر به ترتیب عنوان پروژه / مدیر پروژه / کارفرما / سال انجام پروژه آمده است
.۱ تحلیل گفتمانی اسناد توسعه در جمهوری اسلامی ایران/ محمدحسن نیلی/ جبهه فکری انقلاب اسلامی (تمدن)/ ۹۲
۲ جامعه‌شناسی مهاجرت نخبگان مهندسی به علوم انسانی/ محمد قائم خانی-محمدحسین بادامچی/ ستاد نقشه جامع علمی کشور/ ۹۲
۳ نقد کلاسیک تمدن غرب معاصر بر پایه مقایسه تطبیقی فلسفه سیاسی فارابی، آرنت و پوپر/ محمدحسین بادامچی/ (تألیف کتاب)/ ۹۱ – ۹۵
۴ ایران اسلامی در مواجهه با تکنولوژی غربی (مجموعه مقالات)/ محمدحسین بادامچی/ دانشگاه شریف، انتشارات سوره/ ۹۴
۵ تحلیلی از پیشینه استعماری آموزش عالی در ایران/ محمدحسین بادامچی/ انتشارات سروش/ ۹۴
۶ دانشگاه و توسعه در دوران جنگ سرد و پس‌ازآن/ محمدحسین بادامچی/ (تألیف کتاب)/ ۹۴
۷ تبیین سکولاریسم معرفتی در نخبگان/ محمد سیدغراب- محمدحسین بادامچی/ بنیاد فرهنگ و تعالی مبنا/ ۹۳-۹۴
۸ طراحی الگویی برای توسعه و تحول در علوم انسانی با تمرکز بر نقش نخبگان تحول‌خواه/ محمدحسن نیلی/ شورای عالی انقلاب فرهنگی/ ۹۳-۹۴
۹ ترجمه کتاب: نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن/ محمدحسین بادامچی/ کمیسیون تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی/ ۹۴
۱۰ دوره آموزشی مهندسی فرهنگی/ مهدی طهماسبی/ نهاد رهبری دانشگاه شریف- مؤسسه پیوست نگاری فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی/ ۹۵
۱۱ مجموعه داستان کوتاه توسعه/ محمدقائم خانی/ شهرستان ادب/ ۹۵
۱۲ آسیب‌شناسی تاریخی برنامه‌ریزی توسعه در ایران معاصر/ محمدحسن نیلی/ تمدّن/ ۹۵-….
۱۳ توسعه در دوره رضاخان/ محمد حسین بنا- محمد قائم خانی/ تألیف کتاب/ ۹۶
۱۴ جمهوری اسلامی و مسئله طبقه الیت/ محمد حسین بادامچی/ تألیف کتاب/ ۹۷
۱۵ مجموعه داستان کوتاه سکولاریسم در نخبگان/ محمدقائم خانی/ تألیف کتاب/ ۹۷
۱۶ بررسی ساختارهای حکمرانی در سازمان ملل و بانک جهانی/ مهدی طهماسبی/ جبهه فکری انقلاب اسلامی (تمدن)/ ۹۶
محمدقائم خانی (دبیر سابق کارگروه)
– فارغ‌التحصیل کارشناسی مکانیک دانشگاه شریف
مشارکت در پروژه‌های تحقیقاتی :
 آسیب‌شناسی تاریخی برنامه‌ریزی توسعه در ایران معاصر (دوره رضاشاه)
 بررسی مهاجرت نخبگان دانشگاهی از علوم فنی به علوم انسانی
 تحلیل گفتمان سند پنجم برنامه توسعه در ایران
علایق پژوهشی:
 انسان‌شناسی تطبیقی از منظرهای علمی، فلسفی و دینی
 شکل‌گیری دولت مدرن در ایران
محمد حسین بنا
– فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد فیزیک دانشگاه شریف و طلبه حوزه علمیه مشکات
مشارکت در پروژه‌های تحقیقاتی :
 تاریخ برنامه‌ریزی توسعه در ایران و آسیب‌شناسی آن (بخش تحولات حوزه عمومی و هویت سیاسی دولت در ایران در بین سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲)
 تحلیل اسناد کلان توسعه جمهوری اسلامی (بخش تحلیل سند نقشه جامع علم و فناوری)
علایق پژوهشی:
 فقه و توسعه
 دولت، توسعه و اندیشه سیاسی در اسلام معاصر
محمدعلی حاجی عبدالوهاب
– دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهشگری علوم اجتماعی دانشگاه بهشتی
مشارکت در پروژه‌های تحقیقاتی :
 تاریخ برنامه‌ریزی توسعه در ایران و آسیب‌شناسی آن (دوره ۱۳۲۰-۱۳۴۳)
علایق پژوهشی:
 نفت، توسعه و دولت رانتیر
 جامعه‌شناسی توسعه
محمدحسن نیلی
دانشجوی دکتری فلسفه علم و فناوری- گرایش فلسفه علوم انسانی و اجتماعی
مشارکت در پروژه‌های تحقیقاتی :
 آسیب‌شناسی تاریخی برنامه‌ریزی و توسعه در ایران معاصر(مدیر پروژه)- بخش مبانی نظری پروژه
 تحلیل اسناد بالادستی توسعه‌ای در جمهوری اسلامی (با تمرکز ویژه بر اسناد توسعه)- (مدیر پروژه)
 تجربیات جهانی در حوزه سیاستگذاری و تحول علوم انسانی (نقش بنیادهای موقوفه در گسترش و جهت‌دهی علوم انسانی در آمریکا و اروپا)
 طراحی الگویی برای توسعه و تحول در علوم انسانی با تمرکز بر نقش نخبگان تحول‌خواه (مدیر پروژه)
علایق پژوهشی:
 مطالعات عقلانیت و مسئله پیشرفت
 فلسفه علوم انسانی قاره‌ای و فضیلت گرایی در فلسفه سیاسی و فلسفه اخلاق به‌عنوان چارچوب بدیل
 مطالعات نهادی مراکز نخبه پرور در غرب
محمدحسین بادامچی (دبیر کارگروه)
دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی
عناوین تحقیقاتی جاری:
 تحول رابطه جامعه و دولت در دوره مشروطه
 مطالعات دانشگاه و طبقه نخبگان در ایران
 نسبت میان دولت، عقلانیت سیاسی و الگوی توسعه
علایق پژوهشی:
 تاریخ نوسازی و ترقی در ایران معاصر
 تاریخ آموزش عالی در ایران معاصر
 نقش تکنولوژی در تحولات اجتماعی و سیاسی ایران معاصر
 بررسی رابطه سه سویه دین، سیاست و توسعه در جمهوری اسلامی
مهدی طهماسبی
– فارغ‌التحصیل کارشناسی فیزیک دانشگاه شریف
مشارکت در پروژه‌های تحقیقاتی :
 آسیب‌شناسی تاریخی برنامه‌ریزی توسعه در ایران معاصر
 تحلیل گفتمان سند پنجم برنامه توسعه در ایران
علایق پژوهشی:
 فلسفه عمل
 اندیشه پیشرفت، عقلانیت و سعادت
 سیاستگذاری و طراحی معطوف به ارتش
 دین‌شناسی و مبانی توسعه
امیرحسین حاجی شمسایی

مسئله اصلی کارگروه «اخلاق و فناوری» نسبت دوسویه‌ی انسان و فناوری است: انسان چگونه فناوری را شکل می‌دهد و ارزش‌های خود را در فرآیند طراحی ابزارهای فناورانه دخیل می‌کند، و فناوری چگونه انسان، جامعه و فرهنگ او را تحت تأثیر قرار می‌دهد. البته از میان فناوری‌ها، تمرکز اصلی کارگروه بر فناوری‌های نوظهوری چون فناوری‌های اطلاعات و نوروفناوری‌هاست. هدف نهایی کارگروه «اخلاق و فناوری» پیدا کردن فهمی عمیق نسبت به چیستی فناوری (خصوصاً فناوری‌های نوظهور) و همچنین رسیدن به افقی است که بتوان فناوری‌ها را طوری طراحی کرد که در خدمت ارزش‌های اصیل انسانی باشند.

** اهداف و مأموریت‌ها:
– تأکید بر امکانی بودن توسعه فناوری و ارزش‌باری طراحی‌های فناورانه
– تأکید بر ارزش‌های اصیل الهی و انسانی در توسعه‌ی فناوری‌ها
– ترسیم معماری مطلوب توسعه‌ی فناوری در ایران اسلامی و اثرگذاری در جهت تحقق آن
– آگاه‌سازی اخلاقی و فلسفی در رابطه با فناوری‌های نوپدید (خصوصاً در حوزه اینفو، هوش مصنوعی، نورو، و نانو)